Bóng đá Anh, với giải Ngoại hạng Premier League danh giá và lịch sử lâu đời, luôn là tâm điểm của sự chú ý toàn cầu. Nhưng song hành cùng vinh quang sân cỏ, một vấn nạn nhức nhối từng ám ảnh xứ sở sương mù trong nhiều thập kỷ chính là Hooligan bóng đá Anh. Nó không chỉ là những cuộc ẩu đả đơn thuần, mà là một “văn hóa” bạo lực có tổ chức, để lại những vết sẹo khó phai trong lịch sử môn thể thao vua. Liệu bóng ma hooligan có thực sự biến mất khỏi các khán đài nước Anh ngày nay? Hãy cùng kenhthethao365.com lật lại những trang sử đen tối và phân tích thực trạng của vấn nạn này.
Hooligan bóng đá Anh là gì và nguồn gốc từ đâu?
Hooligan bóng đá Anh là thuật ngữ dùng để chỉ những nhóm cổ động viên quá khích, có hành vi bạo lực, phá hoại liên quan đến các trận đấu bóng đá. Đây không phải là những CĐV chân chính yêu đội bóng, mà là những kẻ lợi dụng bóng đá làm cái cớ để gây rối, thể hiện bản thân và tìm kiếm xung đột. Nguồn gốc của hooliganism khá phức tạp, bắt nguồn từ sự giao thoa của nhiều yếu tố xã hội, kinh tế và văn hóa tại Anh, đặc biệt bùng phát mạnh mẽ từ những năm 1960.
Nhiều nhà xã hội học cho rằng, sự bất mãn của tầng lớp lao động, tình trạng thất nghiệp gia tăng, cảm giác mất phương hướng của một bộ phận thanh niên, cùng với văn hóa “nam tính độc hại” và sự cạnh tranh gay gắt giữa các địa phương đã góp phần hình thành nên các băng nhóm hooligan. Ban đầu, đó chỉ là những vụ ẩu đả nhỏ lẻ, nhưng dần dần phát triển thành các “firm” (băng nhóm) có tổ chức, hoạt động bài bản và cực kỳ bạo lực. Chúng xem việc “bảo vệ lãnh địa” và tấn công CĐV đối phương như một phần không thể thiếu trong “văn hóa” cổ vũ của mình.
Hình ảnh đám đông hooligan bóng đá Anh gây rối trên đường phố vào những năm 1980 đầy hỗn loạn và bạo lực
“Thời kỳ hoàng kim” đen tối: Những thập kỷ bạo lực đỉnh điểm
Thập niên 70 và 80 của thế kỷ trước được xem là giai đoạn đỉnh điểm của Hooligan bóng đá Anh. Bạo lực không chỉ diễn ra bên trong mà còn lan ra cả bên ngoài sân vận động, trên đường phố, nhà ga, quán rượu… biến các ngày diễn ra trận đấu thành nỗi kinh hoàng cho người dân và lực lượng an ninh.
Các trận đấu, đặc biệt là những trận derby căng thẳng hoặc các cuộc đối đầu giữa những CLB có lượng CĐV quá khích lớn, thường xuyên bị gián đoạn bởi các màn xâm nhập sân, ẩu đả trên khán đài. Hình ảnh những hàng rào bị phá đổ, ghế ngồi bị ném như vũ khí, và những cuộc rượt đuổi đẫm máu đã trở thành nỗi ám ảnh, làm xấu đi nghiêm trọng hình ảnh bóng đá Anh.
Các “Firm” Hooligan khét tiếng nhất nước Anh
Trong giai đoạn này, hàng loạt các “firm” hooligan khét tiếng đã ra đời và gieo rắc nỗi sợ hãi khắp nước Anh và châu Âu. Mỗi CLB lớn gần như đều có một nhóm hooligan “đại diện”, cạnh tranh nhau không chỉ trên sân cỏ mà còn bằng nắm đấm và bạo lực. Có thể kể đến một vài cái tên đình đám như:
- Inter City Firm (ICF) của West Ham United: Nổi tiếng với sự tàn bạo và có tổ chức, thường để lại “danh thiếp” trên người nạn nhân.
- Chelsea Headhunters: Khét tiếng với tư tưởng cực hữu và phân biệt chủng tộc, là một trong những nhóm đáng sợ nhất.
- Millwall Bushwackers: Gắn liền với CLB Millwall, nổi tiếng với khẩu hiệu “No one likes us, we don’t care” (Không ai ưa chúng tôi, chúng tôi chẳng quan tâm), thể hiện sự bất cần và hung hãn.
- Red Army của Manchester United: Một trong những nhóm hooligan đông đảo và có “số má” nhất.
- Urchins/Herd của Liverpool: Cũng là một thế lực đáng gờm trong giới hooligan.
Sự tồn tại và hoạt động của các firm này cho thấy mức độ nghiêm trọng và tính tổ chức của vấn nạn Hooligan bóng đá Anh thời bấy giờ. Chúng không chỉ là những kẻ gây rối đơn lẻ mà là những mạng lưới ngầm, lên kế hoạch chi tiết cho các cuộc đụng độ.
Thảm họa Heysel và Hillsborough: Hồi chuông cảnh tỉnh
Hai thảm kịch kinh hoàng đã gióng lên hồi chuông báo động mạnh mẽ nhất về hậu quả của bạo lực và sự yếu kém trong công tác an ninh sân cỏ, dù nguyên nhân có phần khác nhau.
- Thảm họa Heysel (1985): Trước trận Chung kết Cúp C1 châu Âu giữa Liverpool và Juventus tại sân Heysel (Bỉ), hooligan Liverpool đã tấn công CĐV Juventus, gây ra tình trạng hỗn loạn và sập tường khán đài, khiến 39 người thiệt mạng (chủ yếu là CĐV Ý). Vụ việc này dẫn đến lệnh cấm các CLB Anh tham dự cúp châu Âu trong 5 năm (Liverpool bị cấm 6 năm), một đòn giáng mạnh vào uy tín bóng đá Anh.
- Thảm họa Hillsborough (1989): Mặc dù nguyên nhân chính được xác định là do lỗi quản lý đám đông và yếu kém về an ninh của cảnh sát, dẫn đến tình trạng chen lấn kinh hoàng khiến 97 CĐV Liverpool thiệt mạng trong trận bán kết FA Cup với Nottingham Forest, nhưng thảm kịch này cũng phơi bày những vấn đề cố hữu về an toàn sân vận động thời bấy giờ – một phần hệ quả từ nỗi lo sợ hooligan dẫn đến việc xây dựng hàng rào kiên cố ngăn cách khán đài và sân cỏ.
Những sự kiện đau thương này buộc chính phủ Anh, LĐBĐ Anh (FA) và các CLB phải nhìn nhận nghiêm túc vấn nạn Hooligan bóng đá Anh và đưa ra những biện pháp mạnh tay.
Khung cảnh bi thương tại sân vận động Hillsborough năm 1989 với lực lượng cứu hộ và khán giả trên sân sau thảm họa
Cuộc chiến chống Hooligan bóng đá Anh: Những nỗ lực và thay đổi
Đối mặt với áp lực trong nước và quốc tế, một chiến dịch toàn diện nhằm bài trừ Hooligan bóng đá Anh đã được triển khai quyết liệt từ cuối những năm 1980 và đầu 1990. Các biện pháp chính bao gồm:
- Luật pháp nghiêm khắc: Ban hành các đạo luật mới như Football Spectators Act 1989 và Football (Offences) Act 1991, tăng cường hình phạt cho các hành vi bạo lực, xâm nhập sân, ném vật thể lạ, phân biệt chủng tộc… Đặc biệt là việc áp dụng Football Banning Orders (Lệnh cấm đến sân) đối với các cá nhân vi phạm, có thể kéo dài nhiều năm và áp dụng cả cho các giải đấu quốc tế.
- Tăng cường an ninh: Lắp đặt hệ thống camera giám sát (CCTV) dày đặc trong và ngoài sân vận động; tăng cường lực lượng cảnh sát và nhân viên an ninh được đào tạo chuyên nghiệp; phân tách khu vực CĐV đội khách và đội nhà một cách nghiêm ngặt.
- Cải tạo sân vận động: Báo cáo Taylor sau thảm họa Hillsborough đã đề xuất loại bỏ hoàn toàn các hàng rào ngăn cách và chuyển đổi tất cả các sân vận động ở các hạng đấu cao nhất thành sân vận động toàn ghế ngồi. Điều này không chỉ tăng cường an toàn mà còn làm thay đổi không khí trên khán đài, khiến việc gây rối trở nên khó khăn hơn.
- Hợp tác quốc tế: Phối hợp chặt chẽ với cảnh sát và cơ quan chức năng các nước khác trong việc chia sẻ thông tin tình báo, nhận diện và ngăn chặn hooligan di chuyển đến các giải đấu lớn như World Cup hay EURO.
- Vai trò của CLB và truyền thông: Các CLB tích cực hơn trong việc quản lý CĐV, phát triển văn hóa cổ vũ lành mạnh. Truyền thông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lên án bạo lực và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Những nỗ lực tổng hợp này đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Tình trạng bạo lực quy mô lớn bên trong các sân vận động hàng đầu nước Anh đã giảm đáng kể so với thời kỳ đỉnh điểm. Các trận đấu diễn ra an toàn hơn, thu hút nhiều gia đình và phụ nữ đến sân hơn.
“Cuộc chiến chống hooliganism ở Anh là một quá trình dài hơi và đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội. Chúng ta đã đạt được những tiến bộ đáng kể, nhưng không thể lơ là cảnh giác,” – Ông Nguyễn Minh Đức, một nhà báo thể thao kỳ cựu chia sẻ.
Hooligan bóng đá Anh thời hiện đại: Biến tướng hay đã lụi tàn?
Vậy, Hooligan bóng đá Anh đã thực sự biến mất? Câu trả lời là chưa hẳn. Mặc dù bạo lực có tổ chức quy mô lớn như trước đây đã bị đẩy lùi đáng kể khỏi các sân vận động chính, nhưng mầm mống của nó vẫn còn tồn tại dưới những hình thức khác.
- Bạo lực chuyển địa điểm: Thay vì đụng độ trực tiếp tại sân, các nhóm hooligan hiện đại thường dàn xếp các cuộc ẩu đả ở những địa điểm kín đáo hơn, xa khu vực sân vận động, hoặc thậm chí ở nước ngoài khi đội tuyển hoặc CLB thi đấu quốc tế.
- Sự trỗi dậy của bạo lực tự phát: Các vụ việc ẩu đả nhỏ lẻ, bột phát do căng thẳng trận đấu, say xỉn hoặc va chạm cá nhân vẫn xảy ra, dù không còn mang tính tổ chức như các “firm” cũ.
- Hooliganism trực tuyến: Sự phát triển của mạng xã hội tạo ra một “chiến trường” mới cho hooligan. Các hành vi đe dọa, lăng mạ, phân biệt chủng tộc, kích động bạo lực diễn ra tràn lan trên mạng, nhắm vào cầu thủ, trọng tài, và CĐV đối phương. Đây là một hình thức hooliganism mới, khó kiểm soát hơn.
- Ảnh hưởng của chất kích thích: Việc lạm dụng rượu bia và ma túy (đặc biệt là cocaine) được cho là góp phần làm gia tăng các hành vi bạo lực và mất kiểm soát của một bộ phận CĐV hiện nay.
Gần đây, đã có những lo ngại về sự gia tăng trở lại của các sự cố liên quan đến CĐV tại Anh, đặc biệt là sau giai đoạn các trận đấu diễn ra không khán giả vì đại dịch COVID-19. Các vụ xâm nhập sân, ném vật thể lạ, ẩu đả lẻ tẻ dường như xuất hiện nhiều hơn. Điều này cho thấy cuộc chiến chống Hooligan bóng đá Anh vẫn chưa kết thúc và cần những giải pháp thích ứng với tình hình mới. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các giải đấu tại Anh như Premier League qua các bài viết trên trang tin tức bóng đá uy tín.
Ảnh hưởng của Hooliganism đến hình ảnh bóng đá Anh
Không thể phủ nhận, Hooligan bóng đá Anh đã gây ra những tổn thất nặng nề cho hình ảnh của nền bóng đá nước này trên trường quốc tế. Trong nhiều năm, CĐV Anh bị xem là nỗi khiếp sợ ở châu Âu, gắn liền với hình ảnh bạo lực, say xỉn và phá hoại. Lệnh cấm thi đấu cúp châu Âu là minh chứng rõ ràng nhất cho hậu quả này.
Mặc dù tình hình đã cải thiện, nhưng định kiến về hooligan Anh vẫn còn tồn tại dai dẳng. Mỗi khi có một sự cố dù nhỏ xảy ra liên quan đến CĐV Anh ở nước ngoài, nó lại bị truyền thông quốc tế xoáy sâu, gợi lại quá khứ đen tối. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến nỗ lực xây dựng hình ảnh một nền bóng đá văn minh, hấp dẫn và an toàn.
Bên cạnh đó, nỗi sợ hãi hooligan từng khiến nhiều CĐV chân chính, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, e ngại đến sân, làm giảm đi sự đa dạng và không khí lễ hội thực sự của bóng đá.
Góc nhìn từ Việt Nam: Bài học nào cho bóng đá nước nhà?
Mặc dù Việt Nam không có vấn nạn hooligan có tổ chức và quy mô như ở Anh, nhưng những hành vi quá khích, bạo lực trên các khán đài V-League và các giải đấu khác vẫn là một vấn đề đáng lo ngại. Hình ảnh pháo sáng rực trời, những màn ẩu đả giữa các nhóm CĐV, hay những hành vi phản ứng tiêu cực với trọng tài, cầu thủ đội bạn… đều làm xấu đi hình ảnh bóng đá Việt Nam.
Câu chuyện về cuộc chiến chống Hooligan bóng đá Anh mang lại nhiều bài học kinh nghiệm:
- Sự cần thiết của luật pháp nghiêm minh: Cần có chế tài xử phạt đủ sức răn đe đối với các hành vi bạo lực, gây rối, đốt pháo sáng… Lệnh cấm đến sân vĩnh viễn hoặc có thời hạn đối với các cá nhân vi phạm là một biện pháp cần cân nhắc.
- Đầu tư vào an ninh sân vận động: Hệ thống camera giám sát, lực lượng an ninh chuyên nghiệp, phương án phân luồng CĐV hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho các trận đấu.
- Vai trò của CLB và Hội CĐV: Các CLB cần chủ động giáo dục, quản lý CĐV của mình, xây dựng văn hóa cổ vũ lành mạnh, nói không với bạo lực và pháo sáng. Các Hội CĐV chân chính cần phát huy vai trò tích cực, lan tỏa tinh thần fair-play.
- Truyền thông và giáo dục: Cần lên án mạnh mẽ các hành vi bạo lực, đồng thời tuyên truyền, giáo dục về văn hóa cổ vũ văn minh, tình yêu bóng đá đích thực.
Bóng đá là môn thể thao của cảm xúc, của đam mê, nhưng không thể là nơi dung dưỡng cho bạo lực. Nhìn lại lịch sử Hooligan bóng đá Anh, chúng ta càng thấy rõ ranh giới mong manh giữa cuồng nhiệt và quá khích. Để bóng đá thực sự là ngày hội, sự chung tay của tất cả mọi người, từ cơ quan quản lý, CLB, CĐV đến truyền thông, là vô cùng cần thiết.
Câu chuyện về Hooligan bóng đá Anh là một chương buồn nhưng cũng đầy bài học trong lịch sử bóng đá thế giới. Nó cho thấy mặt tối của niềm đam mê khi bị đẩy đi quá xa, nhưng cũng chứng minh rằng với quyết tâm và những biện pháp đúng đắn, bạo lực có thể bị đẩy lùi. Bóng đá Anh ngày nay đã an toàn và văn minh hơn rất nhiều, dù những thách thức mới vẫn còn đó. Hy vọng rằng, bóng đá sẽ luôn giữ được vẻ đẹp vốn có của nó – kết nối con người và lan tỏa những cảm xúc tích cực.
Bạn nghĩ sao về vấn đề hooligan trong bóng đá? Liệu chúng ta có thể hoàn toàn loại bỏ bạo lực khỏi các sân cỏ? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới!
