Chào mừng quý độc giả thân mến của Kenhthethao365.com! Premier League, giải đấu hấp dẫn nhất hành tinh, không chỉ cuốn hút bởi những trận cầu đỉnh cao, những ngôi sao hàng đầu mà còn bởi những yếu tố công nghệ hiện đại, trong đó nổi bật là VAR (Video Assistant Referee). Nhưng chính xác thì VAR Hoạt động Thế Nào Tại Premier League? Đã bao giờ bạn tự hỏi về quy trình phức tạp diễn ra sau mỗi tình huống nhạy cảm, khi ống kính máy quay hướng về trọng tài chính đang lắng nghe tai nghe, hay khi màn hình lớn trên sân hiển thị dòng chữ “VAR Check”? Hãy cùng chúng tôi, với góc nhìn chuyên môn, đi sâu tìm hiểu mọi ngóc ngách về công nghệ gây nhiều tranh cãi này.
Sự xuất hiện của VAR tại Ngoại hạng Anh mùa giải 2019/20 đã đánh dấu một bước ngoặt lớn, mang theo kỳ vọng về sự công bằng và giảm thiểu những sai sót rõ ràng của trọng tài. Tuy nhiên, hành trình của VAR chưa bao giờ bằng phẳng. Nó trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi sau mỗi vòng đấu, từ những quyết định chính xác đến những tình huống gây tranh cãi nảy lửa. Vậy, đằng sau những quyết định ấy, cỗ máy VAR vận hành ra sao?
VAR là gì và tại sao nó lại xuất hiện ở Premier League?
Trước khi đi sâu vào cách VAR hoạt động thế nào tại Premier League, chúng ta cần hiểu rõ bản chất của nó. VAR, hay Trợ lý trọng tài video, không phải là một “ông trọng tài thứ hai” ngồi đâu đó ra quyết định thay người điều khiển trận đấu trên sân. Về cơ bản, VAR là một hệ thống hỗ trợ bao gồm một đội ngũ trọng tài (trọng tài VAR, trợ lý VAR – AVAR, và người vận hành kỹ thuật) làm việc tại một trung tâm tập trung (ở Premier League là Stockley Park, gần London), sử dụng các góc máy quay khác nhau để xem lại các tình huống quan trọng trên sân.
Mục tiêu cốt lõi của VAR là can thiệp vào các sai sót rõ ràng và hiển nhiên hoặc các tình huống nghiêm trọng bị bỏ lỡ liên quan đến bốn khía cạnh chính có thể thay đổi cục diện trận đấu:
- Bàn thắng/Không bàn thắng: Kiểm tra lỗi việt vị, phạm lỗi trước khi ghi bàn, bóng đã đi hết đường biên ngang hay chưa.
- Penalty/Không penalty: Xác định có lỗi xứng đáng thổi phạt đền trong vòng cấm hay không.
- Thẻ đỏ trực tiếp: Xem xét các hành vi bạo lực, lỗi chơi bóng nghiêm trọng, ngăn cản cơ hội ghi bàn rõ rệt (DOGSO) một cách trái luật. (Lưu ý: VAR không can thiệp vào thẻ vàng thứ hai).
- Lỗi nhận dạng cầu thủ: Đảm bảo trọng tài rút thẻ phạt đúng người phạm lỗi.
Premier League quyết định áp dụng VAR sau khi chứng kiến sự triển khai ở các giải đấu lớn khác (như World Cup, Bundesliga, Serie A) và nhận thấy tiềm năng giảm bớt những “tiếng còi méo” gây bức xúc kéo dài. Áp lực từ các câu lạc bộ, huấn luyện viên và người hâm mộ về việc cần có sự công bằng cao hơn cũng là yếu tố thúc đẩy quan trọng.
Hình ảnh bên trong trung tâm điều hành VAR của Premier League tại Stockley Park với nhiều màn hình và các trọng tài đang làm việc
Quy trình cốt lõi: VAR hoạt động thế nào tại Premier League từng bước?
Hiểu được mục đích rồi, giờ là lúc mổ xẻ quy trình vận hành chi tiết. Khi một tình huống thuộc 1 trong 4 loại kể trên xảy ra, quy trình kiểm tra của VAR thường diễn ra như sau:
- Check ngầm (Silent Check): Đối với mọi bàn thắng, mọi tình huống có thể dẫn đến penalty hoặc thẻ đỏ, đội ngũ VAR tại Stockley Park sẽ tự động xem lại qua các góc máy khác nhau. Quá trình này diễn ra song song với trận đấu đang tiếp diễn. Nếu không phát hiện sai sót rõ ràng nào, họ sẽ không liên lạc với trọng tài chính và trận đấu tiếp tục bình thường. Đây là lý do đôi khi chúng ta thấy trận đấu có một khoảng dừng ngắn mà không rõ lý do, có thể là VAR đang thực hiện “check ngầm”.
- VAR vào cuộc (VAR Review Recommended): Nếu đội ngũ VAR xác định có một sai sót rõ ràng và hiển nhiên hoặc một tình huống nghiêm trọng bị bỏ lỡ, trọng tài VAR sẽ thông báo cho trọng tài chính qua tai nghe. Họ sẽ giải thích ngắn gọn về tình huống và đưa ra khuyến nghị xem lại.
- Thông báo trên sân: Trọng tài chính sẽ ra dấu hiệu hình chữ nhật bằng tay để cho cầu thủ và khán giả biết rằng một quyết định đang được xem xét lại bởi VAR hoặc ông sẽ trực tiếp xem lại tình huống. Thông tin “VAR Check” cũng thường được hiển thị trên màn hình lớn của sân vận động.
- Xem lại màn hình (On-Field Review – OFR) hoặc Chỉ nghe tư vấn:
- Đối với các quyết định mang tính chủ quan cao (ví dụ: xác định mức độ phạm lỗi để rút thẻ đỏ, có phải penalty hay không), trọng tài chính thường được khuyến nghị tự mình xem lại tình huống trên màn hình đặt bên đường biên (khu vực RRA – Referee Review Area).
- Đối với các quyết định mang tính khách quan, dựa trên thực tế rõ ràng (ví dụ: xác định vị trí phạm lỗi là trong hay ngoài vòng cấm, xác định lỗi việt vị), trọng tài chính có thể chỉ cần nghe tư vấn từ VAR và đưa ra quyết định mà không cần xem lại màn hình.
- Quyết định cuối cùng: Sau khi xem lại (nếu có) và/hoặc nghe tư vấn từ VAR, quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về trọng tài chính. Ông sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng và ra dấu hiệu tương ứng (ví dụ: hủy bàn thắng, thổi penalty, rút thẻ đỏ).
“VAR là một công cụ hỗ trợ, không phải người quyết định thay trọng tài. Trọng tài chính vẫn là người chịu trách nhiệm cao nhất cho các quyết định trên sân,” một chuyên gia luật bóng đá chia sẻ với Kenhthethao365.com.
Khi nào VAR có thể can thiệp? Bốn tình huống “thay đổi cục diện”
Như đã đề cập, VAR chỉ “lên tiếng” trong 4 trường hợp cụ thể. Điều quan trọng cần nhớ là ngưỡng can thiệp của VAR rất cao: phải là “sai sót rõ ràng và hiển nhiên”. Điều này có nghĩa là nếu tình huống 50/50, gây tranh cãi nhưng không rõ ràng là sai, VAR thường sẽ không can thiệp và tôn trọng quyết định ban đầu của trọng tài.
- Bàn thắng: VAR sẽ kiểm tra liệu có lỗi việt vị nào xảy ra trong quá trình xây dựng tình huống dẫn đến bàn thắng không, có lỗi chơi bóng bằng tay, phạm lỗi của đội tấn công, hoặc bóng đã ra khỏi cuộc chơi trước khi vào lưới hay chưa.
- Penalty: VAR xem xét liệu có lỗi xứng đáng thổi phạt đền bị trọng tài bỏ qua, hoặc một quyết định thổi phạt đền có sai lầm rõ ràng hay không. Vị trí phạm lỗi (trong hay ngoài vòng cấm) cũng được kiểm tra kỹ.
- Thẻ đỏ trực tiếp: VAR chỉ xem xét các tình huống có khả năng dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp bị bỏ lỡ hoặc một quyết định rút thẻ đỏ trực tiếp sai lầm. Các lỗi như ngăn cản cơ hội ghi bàn rõ rệt (DOGSO), lỗi nghiêm trọng (Serious Foul Play), hành vi bạo lực là những trọng tâm.
- Lỗi nhận dạng: Trường hợp hiếm gặp nhưng VAR sẽ can thiệp nếu trọng tài cảnh cáo hoặc truất quyền thi đấu nhầm cầu thủ.
Bên trong phòng VAR: Công nghệ và con người phối hợp ra sao?
Phòng VAR tại Stockley Park là một trung tâm công nghệ cao. Mỗi trận đấu Premier League sẽ có một đội ngũ VAR chuyên trách bao gồm:
- Trọng tài VAR chính (VAR): Thường là một trọng tài có kinh nghiệm đang hoặc từng cầm còi tại Premier League. Người này theo dõi diễn biến chính trên màn hình chính và liên lạc với trọng tài trên sân.
- Trợ lý VAR (AVAR): Hỗ trợ VAR chính, tập trung vào việc theo dõi trực tiếp trận đấu khi VAR chính đang xem lại một tình huống cụ thể.
- Người vận hành kỹ thuật (Replay Operator – RO): Chịu trách nhiệm tua lại các góc máy, cung cấp những góc quay tốt nhất theo yêu cầu của VAR. Một số trận đấu có thể có thêm AVAR 2 tập trung vào các lỗi việt vị.
Họ có quyền truy cập vào tất cả các nguồn cấp dữ liệu từ các máy quay trên sân vận động (thường là hàng chục camera), bao gồm cả các camera quay chậm và siêu chậm. Đặc biệt, công nghệ kẻ vạch việt vị 3D (crosshair technology) được sử dụng để xác định các tình huống việt vị một cách chính xác nhất có thể, dù đôi khi vẫn gây tranh cãi vì sự phức tạp và những khoảng cách cực nhỏ.
Đồ họa công nghệ kẻ vạch việt vị 3D của VAR trên màn hình, cho thấy các đường kẻ xác định vị trí cầu thủ tấn công và hậu vệ cuối cùng
Những tình huống cụ thể VAR thường “soi” kỹ tại Ngoại hạng Anh
Để hiểu rõ hơn VAR hoạt động thế nào tại Premier League, hãy xem xét các ví dụ cụ thể:
Check bàn thắng: Việt vị, lỗi trước bàn thắng?
Đây là một trong những ứng dụng phổ biến và cũng gây tranh cãi nhất của VAR. Khi một bàn thắng được ghi, VAR sẽ tự động kiểm tra:
- Việt vị: Sử dụng công nghệ kẻ vạch để xác định xem có cầu thủ nào của đội tấn công ở vị trí việt vị và tham gia vào tình huống dẫn đến bàn thắng hay không. Những quyết định việt vị “milimet” thường là tâm điểm chỉ trích.
- Phạm lỗi: VAR xem xét lại pha bóng ngay trước khi bàn thắng được ghi để xác định có lỗi nào của đội tấn công bị bỏ qua không (ví dụ: kéo người, đẩy sau, chơi bóng bằng tay).
- Bóng ngoài cuộc: Kiểm tra xem bóng đã hoàn toàn đi hết đường biên dọc hoặc biên ngang trước khi bàn thắng được ghi chưa.
Ví dụ: Một tiền đạo ghi bàn, nhưng VAR phát hiện trong pha bóng trước đó, một đồng đội đã phạm lỗi với hậu vệ đối phương. Trọng tài sau khi xem lại màn hình (hoặc chỉ nghe tư vấn) có thể hủy bàn thắng.
Quyết định Penalty: Có lỗi trong vòng cấm hay không?
Các tình huống trong vòng cấm luôn rất nhạy cảm. VAR sẽ can thiệp nếu:
- Trọng tài bỏ qua một lỗi rõ ràng xứng đáng hưởng penalty (ví dụ: hậu vệ phạm lỗi rõ ràng với tiền đạo trong vòng cấm).
- Trọng tài thổi penalty sai lầm (ví dụ: tiền đạo ăn vạ hoặc hậu vệ phá bóng hợp lệ).
- Xác định vị trí phạm lỗi là trong hay ngoài vòng cấm.
Ví dụ: Hậu vệ xoạc bóng trúng chân tiền đạo trong vòng cấm nhưng trọng tài cho rằng đó là pha vào bóng hợp lệ. VAR kiểm tra lại và thấy rõ ràng có tác động phạm lỗi, trọng tài được gọi ra xem màn hình và quyết định thổi penalty.
Thẻ đỏ trực tiếp: Hành vi bạo lực, lỗi nghiêm trọng?
VAR không xem xét thẻ vàng thông thường hay thẻ vàng thứ hai, mà chỉ tập trung vào các lỗi có thể dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp.
- Lỗi nghiêm trọng (Serious Foul Play): Những pha vào bóng bằng gầm giày, đạp thẳng vào chân đối phương gây nguy hiểm.
- Hành vi bạo lực: Đánh nguội, húc đầu, hoặc các hành vi phi thể thao khác.
- Ngăn cản cơ hội ghi bàn rõ rệt (DOGSO): Một cầu thủ dùng lỗi để ngăn chặn đối phương có cơ hội ghi bàn rõ ràng.
Ví dụ: Hai cầu thủ va chạm, trọng tài không quan sát thấy. VAR xem lại và phát hiện một cầu thủ đã cố tình đánh nguội đối phương. VAR thông báo, trọng tài xem lại màn hình và rút thẻ đỏ trực tiếp.
Trọng tài chính của Premier League đang đứng xem lại tình huống gây tranh cãi trên màn hình VAR đặt bên đường biên
Lỗi nhận dạng cầu thủ: Đảm bảo đúng người bị phạt?
Đây là trường hợp ít xảy ra nhất nhưng VAR vẫn có vai trò đảm bảo công lý. Nếu trọng tài rút thẻ nhầm người (ví dụ: cầu thủ A phạm lỗi nhưng trọng tài phạt thẻ cầu thủ B), VAR sẽ can thiệp để sửa sai.
Tranh cãi không hồi kết: VAR – Công cụ hỗ trợ hay “kẻ phá đám” cảm xúc?
Không thể phủ nhận VAR đã mang lại nhiều quyết định chính xác hơn, sửa chữa những sai lầm có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả trận đấu. Theo thống kê từ Premier League, tỷ lệ các quyết định quan trọng được đưa ra chính xác đã tăng lên đáng kể kể từ khi có VAR. Tuy nhiên, công nghệ này vẫn vấp phải vô số chỉ trích:
- Làm chậm trận đấu: Quá trình check VAR, đặc biệt là khi trọng tài phải ra xem màn hình, thường mất nhiều thời gian, làm gián đoạn nhịp độ trận đấu và gây khó chịu cho cầu thủ cũng như khán giả.
- Giết chết cảm xúc: Khoảnh khắc vỡ òa khi ghi bàn đôi khi bị trì hoãn hoặc dập tắt hoàn toàn bởi một cuộc kiểm tra VAR kéo dài. Niềm vui ăn mừng trở nên dè dặt hơn.
- Thiếu nhất quán: Nhiều người hâm mộ và chuyên gia phàn nàn về sự thiếu nhất quán trong các quyết định của VAR. Những tình huống tương tự nhau đôi khi lại được xử lý khác nhau ở các trận đấu khác nhau, hoặc thậm chí trong cùng một trận đấu. Ngưỡng “rõ ràng và hiển nhiên” đôi khi bị diễn giải không đồng nhất.
- Việt vị “milimet”: Việc kẻ vạch xác định lỗi việt vị với khoảng cách chỉ vài milimet bị cho là quá máy móc, đi ngược lại tinh thần của luật việt vị ban đầu là ngăn chặn lợi thế tấn công rõ rệt.
- Luật bóng chạm tay: Cách diễn giải luật bóng chạm tay, đặc biệt là trong vòng cấm, thường xuyên thay đổi và gây khó hiểu, dẫn đến nhiều quyết định penalty gây tranh cãi từ VAR. Nhiều thông tin về luật lệ và các phân tích trận đấu có thể tìm thấy trên các trang tin tức uy tín như nhipdapbongda.net.
Bình luận viên Vũ Quang Huy từng nhận định: “VAR cần thiết cho sự công bằng, nhưng cách nó được áp dụng, đặc biệt là yếu tố thời gian và sự nhất quán, cần phải được cải thiện liên tục để không làm mất đi vẻ đẹp vốn có của bóng đá.”
VAR ở Premier League có khác gì so với các giải đấu khác?
Về cơ bản, nguyên tắc hoạt động của VAR tại Premier League tuân theo chuẩn mực của IFAB (Hội đồng Luật Bóng đá Quốc tế). Tuy nhiên, có thể có những khác biệt nhỏ trong cách diễn giải hoặc áp dụng so với các giải đấu khác, ví dụ:
- Ngưỡng can thiệp: Premier League ban đầu có xu hướng đặt ngưỡng “rõ ràng và hiển nhiên” cao hơn, ít can thiệp hơn vào các quyết định của trọng tài chính so với một số giải khác, dù điều này đã có sự điều chỉnh qua các mùa giải.
- Xem lại màn hình: Premier League khuyến khích trọng tài chính ra xem lại màn hình (OFR) nhiều hơn đối với các quyết định chủ quan để tăng tính minh bạch và quyền quyết định cuối cùng của trọng tài trên sân.
- Giao tiếp: Cách thức thông báo quyết định VAR cho khán giả trên sân (qua màn hình lớn) cũng có thể khác biệt đôi chút.
Tương lai của VAR tại Ngoại hạng Anh: Liệu có sự thay đổi?
Trước những tranh cãi và góp ý, Premier League và PGMOL (cơ quan quản lý trọng tài chuyên nghiệp Anh) liên tục xem xét và điều chỉnh quy trình VAR. Những cải tiến tiềm năng trong tương lai có thể bao gồm:
- Công nghệ việt vị bán tự động (SAOT): Đã được thử nghiệm và áp dụng tại World Cup và Champions League, công nghệ này hứa hẹn đưa ra quyết định việt vị nhanh chóng và chính xác hơn, giảm thời gian chờ đợi.
- Tăng cường giao tiếp: Cải thiện cách giải thích các quyết định VAR cho khán giả trong sân vận động và xem truyền hình, có thể bao gồm việc phát các đoạn âm thanh trao đổi giữa trọng tài và VAR (dù còn nhiều tranh cãi về tính khả thi và bảo mật).
- Đào tạo và nhất quán: Tiếp tục đào tạo trọng tài VAR và trọng tài chính để đảm bảo sự nhất quán hơn trong việc áp dụng luật và ngưỡng can thiệp.
VAR rõ ràng là một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại, và hành trình tìm hiểu VAR hoạt động thế nào tại Premier League cho thấy sự phức tạp nhưng cũng đầy tiềm năng của công nghệ này. Nó không hoàn hảo, nhưng đang không ngừng được cải thiện.
Câu hỏi thường gặp (FAQ) về VAR tại Premier League
1. VAR có làm mất đi tính hấp dẫn của bóng đá không?
Đây là một cuộc tranh luận không hồi kết. Một mặt, VAR tăng tính công bằng, giảm sai sót. Mặt khác, nó làm chậm trận đấu và ảnh hưởng đến cảm xúc tự nhiên khi ăn mừng bàn thắng.
2. Trọng tài chính có bắt buộc phải nghe theo quyết định của VAR không?
Không. Quyết định cuối cùng luôn thuộc về trọng tài chính trên sân. VAR chỉ đưa ra khuyến nghị hoặc thông tin để trọng tài tham khảo, đặc biệt sau khi xem lại màn hình.
3. VAR mất trung bình bao lâu để đưa ra quyết định?
Thời gian kiểm tra VAR rất khác nhau tùy thuộc vào độ phức tạp của tình huống. Các pha check ngầm có thể chỉ mất vài giây, trong khi các quyết định cần xem lại màn hình có thể mất từ 1-3 phút hoặc hơn. Premier League luôn cố gắng giảm thiểu thời gian này.
4. Khán giả trên sân có biết khi nào VAR đang kiểm tra không?
Có. Khi VAR đang tiến hành kiểm tra chính thức (không phải check ngầm), thông báo “VAR Check” hoặc “VAR Checking Goal/Penalty/Red Card” thường được hiển thị trên màn hình lớn của sân vận động. Trọng tài cũng có thể ra dấu hiệu.
5. VAR có kiểm tra lại các quyết định thẻ vàng không?
Không. VAR chỉ can thiệp vào các tình huống có thể dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp hoặc lỗi nhận dạng cầu thủ khi rút thẻ. VAR không xem xét các thẻ vàng thông thường hoặc thẻ vàng thứ hai dẫn đến thẻ đỏ gián tiếp.
6. Tại sao một số pha bóng chạm tay lại bị thổi phạt đền bởi VAR, một số lại không?
Luật bóng chạm tay rất phức tạp và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vị trí tay, khoảng cách, tay có làm cơ thể phình to bất thường hay không, có phải hành động cố ý hay không. Sự diễn giải luật này thường gây tranh cãi và đôi khi thiếu nhất quán từ VAR.
7. Trung tâm VAR của Premier League đặt ở đâu?
Trung tâm điều hành VAR tập trung của Premier League được đặt tại Stockley Park, phía Tây London. Tất cả các trận đấu đều được theo dõi và hỗ trợ từ trung tâm này.
Lời kết
Như vậy, chúng ta đã cùng nhau khám phá chi tiết VAR hoạt động thế nào tại Premier League. Đó là một hệ thống phức tạp với quy trình rõ ràng, công nghệ hiện đại và sự phối hợp của con người, nhằm mục tiêu cao nhất là mang lại sự công bằng cho trận đấu. Dù còn đó những tranh cãi, những khoảnh khắc khiến người hâm mộ phải nín thở chờ đợi, không thể phủ nhận VAR đã thay đổi bộ mặt của bóng đá Anh.
Việc hiểu rõ cách VAR vận hành giúp chúng ta có cái nhìn khách quan hơn về các quyết định trên sân, dù đôi khi vẫn không tránh khỏi những bất đồng quan điểm – đó cũng là một phần gia vị của bóng đá. Liệu VAR có cần thêm những cải tiến nào nữa? Bạn nghĩ sao về vai trò của VAR tại Premier League? Hãy chia sẻ ý kiến và cùng thảo luận với Kenhthethao365.com nhé!
